Zjednoczenie Japonii (1603 r.) - Tokugawa Ieyasu ogłosił się shogunem. Rząd zakazał wewnętrznych walk, kontrolował książąt (daimyo) - pozbawiał majętności i przesiedlał przeciwników. Podzielono feudałów na trzy grupy: gosanke - trzy znakomite rody spokrewnione z rodem Tokugawa (Kii, Mito, Owari), fudai-daimyo - to ci, którzy stali po stronie shoguna pod Sekigaharą, i tozama-daymyo - ziemie tych ostatnich często konfiskowano. Daimyo rok mieszkali u siebie, rok w Edo, (instytucja sankin-kotai) rodziny były zakładnikami, pożyczki utrzymywały zależność finansową, zamknięcie kraju chroniło przed niepokojami zewnętrznymi. Po kraju krążyli kontrolerzy shoguna-metsuke, stanowiąc tajną policję.

Cztery stany (razem nazywane shimin) to: samurajowie, chłopi, rzemieślnicy, kupcy - w skrócie shi-no-ko-sho. Samuraje byli uważani za kwiat narodu japońskiego: "Hana-wa-sakuragi, hito-wa bushi" - wśród kwiatów - wiśnia, wśród ludzi - wojownik. Uprawa roli według Konfucjusza jest szlachetnym zajęciem, stąd chłopi stali wyżej w hierarchii od rzemieślników i kupców. Poza tym były dwie kategorie - hinin-nedzarze i eta-pariasi, którzy garbowali skóry, wywozili nieczystości itp. Arystokracja dworska (kuge) pozostawała w izolacji, pozbawiona wszelkiej władzy politycznej. Przejść z jednego stanu do drugiego można było tylko poprzez adopcję.

Utworzono nową kategorię wśród samurajów - hatamoto (podchorągiewnych) którzy wraz z gokenin - domownikami - należeli do gojikisan, czyli bezpośrednich wasali shoguna. Hatamoto mieli prawo do audiencji u shoguna, na spotkanie z ministrami wchodzili głównym wejściem, do orszaku gosanke mogli odwrócić się plecami (gokenin musieli upaść na twarz), mogli jeździć konno nawet w Edo. W razie wojny wystawiali po pięciu ludzi na każde tysiąc koku ryżu swego dochodu rocznego. Poniżej w hierarchii znajdowali się baishin - wasale wasali.

Poza hierarchią byli ronini, którzy utracili swe miejsce w klanie (han) - poszukiwali nowego opiekuna lub stawali się rozbójnikami lub najemnymi mordercami. Liczba bezpośrednich wasali daimyo liczyła do 30000, liczebność stanu samurajów w XVII w. - 400000. Większość samurajów nie miała ziemi, otrzymywała przydział ryżu. Ziemię otrzymywali starsi rangą, stając się głównymi wasalami - karo lub zarządcami posiadłości - kunigaro. Chłopi za swoje działki płacili ryżem, teoretycznie według zasady "shiko-rokumin" - cztery części księciu, sześć części ludowi. Chłopi uciekali, wzniecali powstania, czasami do ich tłumienia wysyłano nawet wojska shoguna. Według zapisanych praw samuraj nie płacił podatków, nie mógł się zajmować handlem, rzemiosłem ani lichwą, miał prawo do noszenia dwóch mieczy i dziedziczenia nazwiska. Człowiek niższego stanu, który obraził samuraja, mógł być natychmiast zabity. Chłopi spotykając samuraja musieli zdejmować nakrycie głowy i padać na kolana (była to reguła znana jako "kirisute-gomen", czyli "zezwolenie na to, żeby zabić i porzucić"). "Wszelkie przewinienia winny być karane stosownie do statusu" - np. samuraj, który nie wykonał rozkazu lub złamał dane słowo, musiał popełnić samobójstwo. Przełom XVII i XVIII wieku to upadek samurajów - nie mieli racji bytu gdy nie było wojen - gasili pożary, stawali się nauczycielami, artystami, brali udział w powstaniach chłopskich, sprzedawali broń i zbroje, wydawali córki za bogatych kupców lub żenili się z ich córkami. Pojawili się uprawiający ziemię samurajowie wiejscy - goshi. Lata 1866-1869 - wojna domowa i obalenie shoguna, przywrócenie władzy cesarskiej - nastąpiła restauracja Meiji.

Bushido - etyka rycerska - była praktyczną nauką moralności, metodą doskonalenia cielesnego i duchowego, zawierało elementy buddyzmu, konfucjanizmu i shinto Wojownik powinien znać swoje powinności wobec suzerena, powinien sam oceniać swoje działania, w razie czego powinien popełnić seppuku i hańbę zmyć krwią. U podstawy bushido leżała opinia społeczna, tradycja, wychowanie. Bushido służyło tylko samurajom. Shinto - umiłowanie przyrody, przodków, kraju i władcy. Zen - surowa samokontrola, pewność siebie, zimna krew w obliczu śmierci. Konfucjanizm - posłuszeństwo wobec pana, nakaz doskonalenia się, pogarda wobec pracy chłopów. Zasady podstawowe bushido: wierność wobec pana, męstwo, odwaga, kunszt wojenny, uczciwość, prostota, powściągliwość, pogarda dla wygód osobistych i pieniędzy. Wierność wymagała wyrzeczenia się korzyści osobistych, ale nie przekonań - jeśli żądano od wasala czynów sprzecznych z jego przekonaniami, powinien on przekonać swego pana, a jeśli mu się to nie udało -popełnić samobójstwo. Zdrady jednak mimo to się zdarzały. Katakiuchi - krwawa zemsta - zniewaga wyrządzona panu musiała być pomszczona. Np. czterdziestu siedmiu samurajów, którzy pomścili swego pana, a potem zostali skazani przez shoguna na seppuku.

Prawość była uważana za wyższą formę sprawiedliwości "prawość jest siłą wejścia bez wahania na drogę, którą wskazuje rozum. Umrzeć, gdy trzeba umrzeć, uderzyć, gdy trzeba uderzyć", "ani talent, ani nauka bez prawości nie są zdolne z ludzkiej postaci uczynić samuraja". Konflikt między "giri" - powinnością a uczuciami "ninjo" zawsze musiała być rozstrzygnięta na korzyść powinności. Bushido uznawało tylko dzielność rozumną, potępiając niepotrzebne ryzyko. Śmierć nierozumna była "psią śmiercią" Jeden z książąt Mito powiedział "Istotnym męstwem jest żyć, gdy żyć się godzi, a umrzeć, kiedy umrzeć potrzeba" Skromność, uprzejmość, cierpliwość, brak zawiści i złości - ciągłe ćwiczenia dobrych manier, szeregowi wojownicy nie mogli podnosić głowy w obecności pana. Seppuku było najwyższym przejawem osobistego heroizmu. Honor i sławę ceniono bardziej niż życie, wstyd był najcięższym doznaniem dla samuraja. Z powodu jednego słowa, drobnej obrazy dochodziło do pojedynków. Kłamstwo było uznawane za tchórzostwo.

Według bushido samuraja powinny także cechować łaskawość, miłosierdzie, litość, wielkoduszność i sympatia do innych ludzi. Etykieta wymagała, by samuraj nie przelewał krwi pokonanego, słabszego przeciwnika. Samurajów od dzieciństwa uczono pogardy dla handlu i pieniędzy - jego sumienie miało być nieprzekupne. Pochopne posługiwanie się mieczem było uznawane za ujmę na honorze, broni należało używać tylko w razie konieczności. Samuraj wobec niższych warstw społecznych był hardy i wyniosły, nie musiał się hamować, stąd często samuraje zabijali spokojnych ludzi z byle powodu albo i bez powodu. Samuraje za swoją wierność i swoje czyny wojenne domagali się nagrody od suzerena - wierność była środkiem do utrzymania rodziny i zabezpieczenia potomkom przyszłości. Stąd też armie feudalne były tłumem wojowników żądnych sławy. Tak więc wojownicy byli maszynami ślepo wykonującymi rozkazy pana.

Samuraje popełniali seppuku w wypadku poniesienia uszczerbku na honorze, śmierci suzerena, z wyroku sądu. Seppuku - rozciąć brzuch. Siły żywotne zawarte są w brzuchu - zgodnie z zen. Hara - brzuch, dusza - ale raczej emocje np. haradatsu - rozgniewać się, haragitanai - "brudny brzuch" - podły człowiek. Seppuku jest "ostatecznym usprawiedliwieniem się wobec nieba i ludzi". Obrzędy związane z rozcinaniem brzucha obecne były w kulturze ludów Azji i Syberii. Seppuku rozpowszechniło się pod koniec XII wieku podczas walk o władzę rodów Taira i Minamoto. Seppuku popełniane po śmierci pana - oibara lub tsuifuku. Bushi popełniali samobójstwo by uniknąć niewoli i okupić swą winą za przegraną bitwę. Zazwyczaj po rozcięciu brzucha samuraj przecinał sobie gardło by szybciej umrzeć. Zniekształcano także sobie twarze, by wrogowie nie mogli wykorzystać głów samobójców jako dowodów własnej dzielności. Seppuku było też wyrazem protestu, w ofierze dla idei - było uniwersalnym wyjściem z każdej trudnej sytuacji, w jakiej się znalazł samuraj. Chociaż powody bywały i bardzo błahe - np. kłótnia po przypadkowym zaczepieniu się mieczy. Otaczający samuraja ludzie powinni zobaczyć jego wnętrzności. Brzuch rozcinano podłużnie i poprzecznie. Najczęściej rozcinano z lewa na prawo i ku górze. Czasami seppuku dokonywano bambusowym mieczem - dla większej chwały lub na rozkaz. Seppuku wykonywano zwykle w pozycji siedzącej, ubranie zatykano pod kolana, by nie upaść na wznak - byłoby to hańbiące. Seppuku na stojąco - tachibara. Seppuku popełniano przy pomocy małego miecza (wakizashi) lub sztyletu (kusungobu), który stanowił rodzinna relikwię. Czasami używano dużego miecza, ostrze owijano wówczas papierem dla lepszego uchwytu. Istniały specjalne szkoły seppuku, ostrze nie mogło wejść za głęboko (uwaga na kręgosłup :)) ani za płytko (przecinając tylko mięśnie) Kobiety używały sztyletu kaiken - ślubnego daru męża lub krótkiego miecza, który otrzymywały po dojściu do pełnoletniości Przecinały sobie gardło lub przebijały serce. Kobiety uczyły się, jak przeciąć sobie tętnicę szyjną i jak upaść w stosownej pozycji. Powodem seppuku kobiet mogło być: śmierć męża, złamanie danego przez męża słowa, urażona miłość własna.

Rytuał seppuku uformował się w epoce Edo, gdy stało się karą wymierzaną przez sąd. Jeśli samuraj uprzedził karę - zasługiwał na honorowy pogrzeb, jeśli seppuku było karą - majątek konfiskowano. Urzędnik przynosił tabliczkę z wyrokiem, potem wybierano zależne od pozycji społecznej miejsce obrzędu - pałac, ogród pałacowy, świątynię (zwłaszcza podczas podróży, stąd samuraje wozili ze sobą strój do seppuku - biały, będący jednocześnie strojem pogrzebowym) Rozstawiano parawan z wejściem PN i PD, otoczenie dekorowano na żałobny biały kolor. W przeddzień obrzędu skazaniec zapraszał przyjaciół, jadł, pił, żartował. Przy seppuku był obecny kaishakunin - sekundant, zwykle przyjaciel, krewny lub uczeń skazanego, którego zadaniem było ucięcie głowy. Nie używał do tego swojego miecza, ale miecza skazańca lub daimyo. Zwykle było obecnych jeszcze dwóch pomocników - jeden podawał na tacy mały miecz, drugi prezentował głowę świadkom. Ustalano listę świadków, obecni byli także kontrolerzy, którzy zaświadczali nie tylko o śmierci skazańca, ale i o prawidłowym, zgodnym z regulaminem przebiegu ceremonii. Seppuku musiało być wykonane zaraz po głośnym odczytaniu wyroku, po obu stronach skazańca siedzieli słudzy, którzy mieli go zabić, gdyby próbował uciekać. Skazaniec wchodził przez wejście PN, siadał twarzą na PN, kaishaku wchodził od PD, stawał z tyłu po lewej stronie i obnażał miecz tak, by skazaniec tego nie widział. Ucinał głowę w umówionym momencie, zanim skazaniec stracił świadomość. Głowa powinna zawisnąć na skórze szyi, a nie turlać się po ziemi. Odciętą głowę z podbródkiem podniesionym rękojeścią miecza pokazywano świadkom, którzy następnie byli częstowani przez gospodarza herbatą i słodyczami. Miejsce, gdzie dokonano seppuku na zawsze pozostawało w pamięci.

Początkowo - amidyzm - do zbawienia wystarczało powtarzanie "Nami Amida Butsu", nieważne, jak kto postępował. Zen - nie jest nauką, ponieważ niemożliwe jest logiczne poznanie świata. Jedyną drogą jest poznanie intuicyjne - medytacja. Filozofia zen wyrabiała samokontrolę, zimna krew, silną wolę. Honor samuraja nakazywał, by zawsze zachować jasność umysłu i zdawać sobie sprawę z własnych działań. Samuraj powinien iść prosto na wroga aby go zniszczyć. Zen wpajał także bezgraniczne posłuszeństwo wobec pana i wodza.

Samuraj powinien zachować idealny spokój i duchową jasność w chwili rozstawania się z życiem. Świat jest bowiem tylko przejawem nicości, a życie może być odebrane w każdej chwili. Zen uczył więc pogardy dla śmierci, a jednocześnie to, co ulotne i krótkotrwałe stawało się piękne np. kwiat wiśni, parująca kropla rosy, motyl. Konfucjanizm uczył czystości obyczajów, poczucia obowiązku i ducha poświęcenia. Śmierć w imię obowiązku stawała się prawdziwym życiem, życie jest bowiem wieczne a śmierć jest tylko ogniwem w łańcuchu przemian. Samuraje ginęli więc z uśmiechem i słowami modlitwy na ustach, kształtowała się swoista "etyka śmierci". Konfucjanizm nauczał jednocześnie miłości do ludzi, sprawiedliwości, poczucia obowiązku, dobrego wychowania i skromności, mądrości, szczerości i prawdomówności. Bushido zawierało w sobie doktryny zen - było przekształcaniem ideału w czyn, było nauką o naturalnym, beznamiętnym dążeniu do powrotu do wiecznego bytu. Zabijanie było jednak jednym z grzechów buddyzmu (zabójstwo, złodziejstwo, cudzołóstwo, kłamstwo, opilstwo). Feudałowie okupywali więc swoje grzechy poprzez hojne darowizny dla świątyń, przyjmowali święcenia. Poprzez medytację - zazen - można było osiągnąć oświecenie, czyli satori. Człowiek oświecony potrafił szybko podejmować jedynie słuszną decyzję w każdej sytuacji. "Duch rycerski winien się łączyć z prawdziwym kunsztem artysty".

Samuraje w chwilach pokoju brali udział w ceremoniach herbacianych, układali wiersze, malowali tuszem, układali kwiaty, grali w teatrze. Po zakończeniu ery wojen domowych samuraje zostawali nauczycielami, poetami, malarzami. Shinto - starojapoński kult sił przyrody, lokalnych bóstw, przodków, składano hołd duszom zabitych wojowników, wodzów, bohaterów uznanych za bogów (np. Hachiman) cesarzy. Przed walką zwracano się także o pomoc do ujigami - duchów opiekuńczych.

Mało się zmienił od XII w. W zbroi samurajskiej nie było zbyt gorąco latem ani zbyt zimno zimą. Zbroję można było dopasować do każdej figury - często przechodziła z ojca na syna. W XVI w. - czasy Toyotomi Hideyoshiego - wynaleziono pancerz "rybią łuskę" tzw. Gusoku.
oyoroi - zbroja
kabuto- hełm
shikoro - nakarczek
fukikaeshi - wygięte klapy hełmu, zwykle z herbami
kuwagata - półkoliste ostrza na daszku, pomiędzy nimi mocowano symbole, zwierciadła
hełm wiązano do głowy dwoma sznurami hachimaki - przepaska pod hełm, jej zawiązanie było przygotowaniem do walki, symbolem gotowości przejścia od codzienności do świętości
hoate - przyłbica
happuri - maska
nodoate - osłona gardła
ko - pancerz
munaita - napierśnik
haramaki - osłona brzucha
kusazuri - falbana osłaniająca dolne partie ciała
nobori - polowa flaga bojowa samuraja - wojownicy rozpoznawali się także po barwie płytek i sznurów zbroi. Na poziomie obojczyków mocowano płytki z herbami.
sode - naramienniki - początkowo tylko lewy, ze względu na używanie przez samurajów łuku.
kote - osłona przedramion
suneate - nagolenniki
haidate - osłona bioder
jimbaori - polowa narzutka
ogi - wachlarz
gumbai - uchiwa - wachlarz pełniący rolę buławy
horo - narzutka, osłona przed strzałami
hata, sashimono - polowe flagi ashigaru

Na szkolenie samurajów miały wpływ zen, shinto i konfucjanizm, rycerze dzięki szkoleniu stawali się opanowani, wytrzymali i silni fizycznie. Samuraj powinien był wszystko poświęcić osiągnięciu wojennego mistrzostwa. Wojna była celem jego życia. Podstawą sztuk wojennych "bugei" było osiągnięcie równowagi psychicznej, potem rozwój fizyczny. Poznanie "do" - prawdziwej drogi - było niezbędne dla harmonijnego rozwoju jednostki. "Do" przebudzało siły pomagające człowiekowi w osiągnięciu religijnego celu. "Do" było twórczym ideałem, miało pomagać w znalezieniu "jednego bytu we wszystkim", pomóc w "wejściu w kontakt z tym, co boskie". Zgodnie z doktryną zen w każdej rzeczy jest obecna natura Buddy, można ją osiągnąć poprzez satori - czyli bycie w niebycie, pozytywny niebyt. Dzięki zen można było kontrolować swój oddech, a potem następowało rozwijanie siły fizycznej, wypracowywano instynktownej szybkości reakcji i koordynacji ruchów.

Miecz był związany z kultem shinto, był drogą do zjednoczenia się z przyrodą. "Miecz to znak potęgi i męstwa, to dusza samuraja". Trening rozpoczynano w młodym wieku, od drewnianych mieczy, potem walczono prawdziwymi - często zdarzały się zranienia, czasami śmierć podczas treningu. Ćwiczono w pomieszczeniach i na otwartej przestrzeni, w nocy i w dzień, w różnych warunkach atmosferycznych. Doświadczony rycerz powinien był zabić wroga jednym ciosem, za najlepsze uważano cięcie idące od ramienia do pasa - tzw. kesagake lub kesagiri (nazwa pochodzi od szaty mnicha z odsłoniętym ramieniem) Szermierz miał myśleć wyłącznie o walce, a nie o zwycięstwie. Podczas walki wydawano okrzyki pomagające w prawidłowym oddychaniu i mające na celu przerażenie wroga. Cios należało zadać na wstrzymanym oddechu, po ciosie następował niepełny wydech - wierzono bowiem, że brak powietrza w płucach powoduje osłabienie mięśni. Szkoła iai uczyła zadawania błyskawicznych ciosów w pozycji siedzącej (było to bardzo przydatne podczas spisków i zamachów). Potem tylko iainuki - pokazowe walki podczas uroczystości i jarmarków. Rycerz posługujący się dwoma mieczami - ryotozukai

Łuk i strzały miały swoje ważne miejsce w kulcie shinto, w świątyniach przechowywano hamayumi, hamaya - święty łuk i strzały, mające odpędzać złe duchy. Według samurajów w łucznictwie wiele rzeczy wykraczało poza granice ludzkiego rozumu. Strzelec był tylko pośrednikiem i realizatorem wyższej idei. Tylko "duch" strzelał i trafiał. Dzięki strzelaniu z łuku następowało połączenie z bóstwem. Łucznik zatapiał się w niebycie, po odlocie strzały powracał do bytu. Technika strzału - rozluźnienie mięśni rąk i klatki piersiowej, uniesienie łuku nad głowę, oddychanie przeponą. Strzelec skupiał się na zjednoczeniu z bóstwem a nie na pragnieniu trafienia.

Bajutsu - sztuka jazdy konnej. Yabusame - strzelanie podczas jazdy konnej. Inuoumono - strzelanie z konia do psa tępą strzałą.

Raz do roku wyruszano na łowy na dzikie konie, odbywało się to w pełnym rynsztunku - w hełmach, zbrojach, z flagami bojowymi. Jujutsu - sztuka walki bez broni - dawała podstawy wiedzy anatomicznej, spokój ducha. Dieta- świeże owoce, suszone owoce, placki ryżowe, cebula, marchew, rzepa, kapusta, gotowana ryba, ryż, herbata. W judo wyłączono chwyty niebezpieczne dla życia.

Yari- włócznia z ostrzem z jednej strony (długość drzewca 4-6 m. u ashigaru, u konnych samurajów znacznie krótsze), włócznia hoko - miała ostrze ostre z obu stron. Naginata - halabarda używana przez mnichów i kobiety, uczono zadawania ciosów w szyję lub nogi przeciwnika.

W pozycji pionowej, poziomej lub bocznej. Różne szkoły pływania: pływanie z wielkimi flagami, w pełnym rynsztunku, w pozycji umożliwiającej strzelanie z łuku, skoki z dużej wysokości do wody o głęb. 1 m., pływanie i nurkowanie ze związanymi rękami i nogami, walka na tratwach, długie przebywanie pod wodą, pływanie na stojąco (ćwiczono pisanie podczas pływania, tak aby nie zamoczyć papieru ani pędzelka), wodne jujutsu, strzelanie z wody.

Kimono wierzchnie, kimono spodnie (kosode), haori - narzutka rozcięta z tyłu, przewiązywana zwykle białym sznurem. Na odzieży umieszczano herby - mon - odzież taka zwana była montsuki. Herby umieszczano na plecach, na obu piersiach, na rękawach. Kimono pokryte herbami - tobimon. Herbami były motywy geometryczne, roślinne, zwierzęce. Herby umieszczano na flagach, zbrojach, hełmach, broni, tarczach. Na kimono zakładano hakama - luźne spodnie, będące cechą ubioru samuraja, niższe klasy mogły je wkładać za specjalnym zezwoleniem, z okazji ślubu itp., nadużycia były surowo karane. Uroczystym strojem samuraja był kamishimo - hakama i kataginu, czyli sztywna narzutka z nakrochmalonymi ramionami. Uczesanie także zależało od klasy społecznej.
Styl sakayaki - golenie przedniej części głowy, włosy wiązane z tyłu, włosy pozostawione na skroniach (kobin) były cechą samuraja, rzemieślnicy i kupcy musieli je golić.

Samuraje golili się codziennie, w poprzednich epokach chętniej nosili zarost. Ronini rozpuszczali długie włosy. Noszono kapelusze zakrywające twarz - kasa, amigasa. Sandały - setta, zori, na niepogodę zakładano koturny - geta, ashida.

Miecz - dawniej używano prostych mieczy tsurugi, ken - podobnych do mieczy chińskich. Potem wypracowano kształt miecza japońskiego - nihonto Wykuwanie miecza było związane z ceremoniałem religijnym, trwało nieraz kilka lat, klinga mogła się składać z milionów warstw!!! Miecz wypróbowywano na zwłokach - skazańców, na polach bitew - dobra klinga powinna przeciąć trzy ciała. Czasami samuraje dawali swój miecz katu. Zdarzało się także tameshigiri lub tsujigiri - "zabójstwo na skrzyżowaniu dróg" - ofiarami samurajów padali nędzarze, chłopi, podróżni, przypadkowi przechodnie.

Duży miecz to katana lub daito, jego długość była większa niż dwa shaku (1 shaku - 30,3 cm), wakizashi, shoto - krótki miecz, tanto - służył jako sztylet noszono także małe nożyki - kozuka, kogai - służące jako narzędzia, broń, przy pomocy kogai pisano, jedzono, oznaczano nim zabitych wrogów wbijając go w głowę pokonanego, przytraczano do pasa głowy zabitych wrogów. Pochwa - saya Tsuba - osłona dłoni, okrągły jelec. Wytworzył się kult miecza i etyka miecza. Obnażone ostrze oznaczało wrogość i zerwanie przyjaźni, można było pokazać część ostrza w ramach prezentacji kolekcji itp. Miecze trzymano na podstawkach - tachikake, katanakake. Do domu samuraja mógł wejść z mieczem tylko ktoś wyższy rangą, jego miecz umieszczano na podstawce obok miecza gospodarza. Inni powinni zostawić miecze w sieni, inaczej dochodziło do obrazy. Nocą miecz kładziono tak, by był pod ręką, przy wezgłowiu. Ściśle przestrzegano prawa do noszenia miecza - taito - gomen. Kodeks Tokugawy, 1615 r. - " Każdy, kto ma prawo nosić długi miecz musi pamiętać, że jego miecz powinien być uważany za jego duszę, że może on się rozstać z mieczem jedynie wtedy, kiedy rozstanie się z życiem. Jeżeli zapomni o swoim mieczu, musi zostać ukarany."
Oyumi - wielki łuk o niesymetrycznym uchwycie (36 góra/28 dół). Kołczany - mały z boku, duży na plecach. Popularny był kołczan obszyty futrem - ebira. Zapasową cięciwę zwykle noszono u pasa. Stosowano różne typy strzał - np. kaburaya - strzał świszcząca, wypuszczana jako wyzwanie i sygnał rozpoczęcia walki. W kołczanie trzymano także strzałę rodową - z imieniem samuraja, zwycięzca zabierał ją jako trofeum. Wyraz "yumiya" - łuk i strzały był synonimem wojny. Używano włóczni yari i naginaty.

Samurai - saburai - utworzone od czasownika saburau - służyć, chronić, opiekować się. Lata 702-720 n.e. w Kronice japońskiej "Nihon shoki" i w kodeksie zapisano, że każdemu, kto przekroczył 70 lat lub inwalidom należało przydzielić jednego samuraja - opiekuna. Po 90 latach przysługiwało dwóch samurajów, po 100 latach - pięciu. Samuraj miał się troszczyć, podawać wodę, żywność i lekarstwa, samuraje byli zwolnieni z innych form przymusowej pracy nakładanej na ludność. W IX wieku miano samuraja zanika, zarzucony zostaje także ten oparty na konfucjanizmie system opieki społecznej. Epoka Heian (lata 794-1195) - centralizacja władzy, wszystkie urzędy były skupione w stolicy. Wprowadzono dziewięciostopniowy (chiński) system rang. W Japonii decydowało o randze pochodzenie kandydata. Grupa rządząca dzieliła się na trzy warstwy: najniższa (od 9 do 6) składała się z pisarzy, rachmistrzów itp., warstwa średnia (4 i 5) - stanowiska kierownicze, w tym gubernatorzy prowincji, warstwa najwyższa, od trzeciej wzwyż to kanclerz, regent, pierwszy minister, radca stanu. Elita władzy była grupą zamkniętą, tworzyło ją kilkadziesiąt osób z kilku rodów. Najważniejszy był związany z cesarską rodziną ród Fujiwara, skąd wywodzili się regenci i kanclerze.

Samuraje byli służbą tych kilku rodów - zapewniali ochronę panu, jego rodzinie i rezydencji. Arystokracja dobierała więc sobie samurajów z prowincjonalnych rodów, które cieszyły się sławą wśród wojowników (np. ród Minamoto był zwany "kłami i pazurami" rodu Fujiwara). Samuraje pełnili także niektóre obowiązki publiczne - np. byli gubernatorami lub wicegubernatorami prowincji. Nagrodą za służbę były dalsze nominacje. W XI w. termin "samuraj" pojawia się także na prowincji. Kuni-no samurai - samuraje prowincji i tachi-no samurai - samuraje rezydencji. Ogół wojowników określano jako "bushi".

Pojawił się termin "tsuwamono" - nie tylko zbrojny ale i dobrze urodzony - a więc rycerz! Wojowników z reszty społeczeństwa wyróżniała duma rodowa, pamięć o przodkach i ich wielkich czynach. Elementem dumy rodowej było nazwisko, wywodzone często z bocznych linii wielkich rodów lub rodu cesarskiego - Fujiwara, Minamoto, Taira. Wszystkie rody swoje nazwy wywodziły od nazwy miejsca, gdzie znajdowała się siedziba i włości - np. rodzina Iwami-Kuri pochodziła z okręgu Kuri z prowincji Iwami. Dziedziczna posiadłość "honryo" była atrybutem pozycji społecznej.
Prawo posiadania honryo było jednak tylko gratyfikacją, zależną od gubernatora lub wielkiego arystokraty. Na co dzień samuraj był więc urzędnikiem administracji, organizował i nadzorował prace polowe, zbierał podatki, pełnił straż w rezydencji gubernatora, w magazynach i budynkach urzędowych, ochraniał transporty ryżu, pełnił funkcje honorowe - brał udział w zawodach, łowach ogłaszanych przez gubernatora. Od końca XI wieku prowadzono spisy wojowników prowincji. Pod koniec okresu Heian słowo "samurai" określa wyższą warstwę wojowników. W drugiej połowie XII wieku pojawia się nowa forma rządów - bakufu, czyli rząd wojskowy. Jego zwierzchnikiem był shogun (skrót od seii-taishogun - "wielki generał, pogromca barbarzyńców"). Kompetencje bakufu były zawężone do spraw policyjno-wojskowych. Shogun wykonywał jednak swoje obowiązki nie poprzez podwładnych urzędników, ale przez swoich wasali - gokekin. Ówczesne prawo nie przewidywało możliwości ingerencji państwa w sprawy prywatno-domowe. Tak więc aparat przymusu wymknął się spod kontroli elity i dworu.

Największe korzyści przypadły wojownikom, którzy przyjęli status wasali shoguna. Otrzymywali za to honryo. W razie konfliktu z arystokratycznym przełożonym wojownikowi mogła być odebrana całość lub część posiadłości. Honryo otrzymane od shoguna wychodziło spod jurysdykcji władz prowincji. W służbie dla shoguna można było uzyskać znacznie więcej, zwłaszcza dzięki wykazaniu się odwagą na polu bitwy. W czasie pokoju samuraje pełnili straż w pałacu cesarskim w Kyoto lub w pałacu shoguna w Kamakura. Okres Kamakura (lata 1180-1333) to usankcjonowanie pozycji samurajów w społeczeństwie - ograniczono stosowanie kar cielesnych do niższych warstw społeczeństwa, samurajów karano głównie konfiskatą majątku. Podczas rozpraw sądowych oskarżony samuraj był gościem, sługa czekał w przedsionku w pospólstwo czekało na wyrok na dziedzińcu. Okres Muromachi (lata 1333-1573) - samurajami nazywano wasali shogunów rodu Ashikaga.

W okresie Edo (lata 1600-1868) status samurajów mieli wasale rodu Tokugawa, trzon tej grupy tworzyli hatamoto - podchorągiewni. Niższe warstwy społeczne nazywały samurajami wszystkich zbrojnych - samuraj staje się synonimem wojownika - i taki wizerunek utrzymuje się w zachodnim kręgu kulturowym.

Pierwszy etap - X-XIV wiek - okres rycerski. Podstawą bytu jest posiadanie ziemi - honryo, z czym wiążą się obowiązki pełnienia funkcji w administracji państwowej lub w obrębie własności prywatnej arystokraty. Nowe nadania mogły być rozrzucone po całej Japonii, nieraz w odległości ponad 1000 kilometrów. Samuraj walczył konno, w hełmie i zbroi (ważącej do kilkudziesięciu kilogramów). Walka na miecze następowała dopiero po wyczerpaniu strzał, próbowano szczepić się z przeciwnikiem, zwalić z konia i na ziemi przebić krótkim mieczem. Samuraja chronili podręczni - konni i piesi wojownicy, w poczcie był także chorąży, dzięki któremu z daleka można było rozpoznać samuraja i ocenić jego czyny. Samuraje występowali zwykle wraz ze swymi krewnymi, tworząc oddziały po 100 do 500 żołnierzy. Drugi etap - połowa XIV wieku do końca XVI wieku - okres wielkich książąt - daimyo. Shogunat rodu Ashikaga powstał po latach zamieszek obejmujących całą Japonię. Administracja wojskowa zastępuje cywilną. Na prowincji rządzili gubernatorzy wojskowi - shugo. Gubernatorów łatwo było przenieść i odwołać, pełnili służbę daleko od swoich posiadłości. Obecnie gubernatorzy uzyskali pełnię władzy w prowincji - mogli rekwirować, wprowadzać nowe podatki, wcielać ludność do swoich oddziałów. Gubernatorzy starali się uzależnić od siebie wasali rodu Ashikaga. Przyjmowali w szeregi ludzi z niższych warstw. W ten sposób mianowali gubernatorzy po kilku pokoleniach stawali się niemożliwi do usunięcia ze stanowiska. W latach 1467-1477 zawaliła się koalicja shugo-daimyo, rozpoczęło się trwające sto lat rozbicie dzielnicowe. Miejsce starych gubernatorów zajęli nowi ludzie, zdolni dowódcy i administratorzy, często niskiego pochodzenia. Nazywa się ich sengoku-daimyo - książętami okresu wojujących państw. Większość starych rodów wyginęła w ciągłych walkach, zwłaszcza w okolicach stolicy. Książęta zaczęli wysiedlać wojowników z ich ziemi i osadzać na podzamczu swoich rezydencji.

W okresie Muromachi powstaje nowy typ armii. Znika ciężkozbrojna konnica, dominuje piechota "ashigaru" - lekkonodzy - pochodząca z niższych warstw wojowników i chłopstwa. Podstawową bronią stały się włócznie i miecze, zaczęła się rozwijać sztuka wojenna, zabroniono indywidualnych działań, zaczęto kierować armią. Dowódców bardzo ceniono, nazywano ich gunpaisha - ludźmi wachlarza (wachlarz pełnił rolę buławy). Od kandydata na dowódcę wymagano umiejętności praktycznych, znajomości chińskich traktatów wojskowych, historii kampanii w Japonii, wiedzy o przeciwniku, wiedzy geograficznej, podstaw psychologii. W połowie XVI wieku upowszechniła się uprawa bawełny, szyto ciepłą odzież, co umożliwiło prowadzenie wojen niezależnie od pory roku. W roku 1543 Portugalczycy podarowali lub sprzedali dwa muszkiety zarządcy wyspy Tanegashima. W roku 1575 Oda Nobunaga w bitwie pod Nagashino użył 300 muszkietów. Pod koniec XVI wieku przeprowadzono spisy wszystkich mężczyzn na wsi w wieku 15-60 lat. W roku 1584 Tokugawa Ieyasu przeprowadził wielki pobór chłopów przed konfrontacją z Tototomi Hideyoshim, potem prowadził tzw. Katanagari - polowanie na miecze, czyli rozbrajanie chłopów w obawie przed ich buntem. Trzeci etap ewolucji samurajów trwa od XVII wieku, kończy się w roku 1876, gdy rząd Meiji wydał zakaz noszenia mieczy.

W okresie tym książęta odebrali ziemię samurajom, zaczęli wypłacać im roczne pensje. Wojownik stał się więc zawodowym żołnierzem. Ideałem nowych czasów staje się nieprzekupny i przebiegły sędzia, prężny administrator. Dzieje Japonii wyróżnia tradycja sprawnej i kompetentnej administracji. Samuraj zawsze pełnił jakieś funkcje urzędnicze a długi okres stabilizacji sprawił, że ta sfera jego działalności wyszła na pierwszy plan.